ගැබ්ගෙල පිළිකා

ගැබ්ගෙල පිළිකාවක් යනු කුමක්ද?

ගැබ්ගෙල පිළිකා යනු ගැබ්ගෙලෙහි (Cervix) සෛල පාලනයෙන් තොරව වර්ධනය වන රෝගයකි. ගැබ්ගෙල මගින් ප්‍රසව මාර්ගය (යෝනි මාර්ගය/ Vagina) සහ ගර්භාෂය (Uterus) සම්බන්ධ කරයි (රූපය 2.1). ගර්භාෂය යනු ගර්භණී සමයේ දී දරුවෙකු වැඩෙන ස්ථානයයි.

ගැබ්ගෙල ඇති ඕනෑම කාන්තාවකට ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇතිවීමේ අවදානම ඇත. එම අවදානම වයස අවුරුදු 30 ට වැඩි කාන්තාවන් තුළ වැඩිපුර දක්නට ලැබේ. ඇතැම් වර්ගවල මානව පැපිලෝමා වයිරස (Human Papilloma Virus – HPV) නිසා ගැබ්ගෙලෙහි හටගන්නා දිගුකාලීන ආසාදනයන් ගැබ්ගෙල පිළිකාවට ප්‍රධාන හේතුවයි.

HPV යනු ලිංගික සංසර්ගයකදී හෝ එක්වීමකදී එක් පුද්ගලයෙකුගෙන් තවත් පුද්ගලයෙකුට පහසුවෙන් සම්ප්‍රේෂණය වන ඉතා සුලභ වෛරසයකි. එක්වරක් හෝ ලිංගිකව ක්‍රියාකාරීවූ පුද්ගලයින්ගෙන් අඩක් පමණ ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ යම් අවස්ථාවක දී HPV වයිරස ට ලක්වී ඇති නමුත් ඉන් ගැබ්ගෙල පිළිකාවට ගොදුරු වන්නේ ඉතා ස්වල්ප දෙනෙකි. ශ්‍රී ලංකාවේ කාන්තාවන් තුන් දෙනෙකු ගැබ්ගෙල පිළිකාවෙන් දිනකට මියයි. 

ගැබ්ගෙල පිළිකාවේ යාන්ත්‍රණය (ව්‍යාධි කායික විද්‍යාව)

අධි අවදානම් සහිත මානව පැපිලෝමා වයිරස (HPV) වර්ගයක් දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ ආසාදනය වී තිබීම මගින් ගැබ්ගෙල සමෙහි (අපිච්ඡ්දයේ) සාමාන්‍ය සෛල ක්‍රමයෙන් විකෘති සෛල බවට පරිවර්තනය වීමෙන් ගැබ්ගෙල පිළිකාවක් ඇතිවේ.

මිනිසුන්ට ඇතිවනඅනේකවිධ පිළිකා වලින් 15% ක් විවිධ වෛරස වර්ග නිසා ඇතිවන අතර මානව පැපිලෝමා වයිරසය ඉන් එකකි. මානව පැපිලෝමා වයිරස වර්ග 100 කට වඩා තිබේ. නමුත් ඒවායින් විශේෂ 15 ක් පමණක් මිනිසුන් තුළ පිළිකා ඇති කළ හැකි අතර ඒවා අධි අවදානම් සහිත මානව පැපිලෝමා වයිරස (කෙටියෙන් HPV) ලෙස හැඳින්වේ. ගැබ්ගෙල යනු මෙලෙස HPV ආසාදනයට ගොදුරු විය හැකි අවයවයකි.

HPV ගැබ්ගෙල සමෙහි (අපිච්ඡ්දයේ/ Epithelium) ඇතිතුවාල, සීරීම් හෝ විවර හරහා එහි පහලතම සෛල ස්ථරයට (බේසල් – Basal Cell Layer) ආසාදනය වේ (රූපය 2.2). බොහෝ විට, කාන්තාවන්ගේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය විසින් වසර 1-2 ක් තුළ HPV ආසාදනය ඉවත් කරයි. නමුත් කාන්තාවන් 10 දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකුට පමණ මෙම HPV ආසාදනය එලෙස ප්‍රතිශක්තිය මගින් ඉවත්වීම සිදු නොවේ. එය අඛණ්ඩ HPV ආසාදන තත්වයක් ලෙස හැඳින්වේ. මෙය කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඇති නොකරයි.

ගැබ්ගෙල සමෙහිස්ථිරවම පදිංචිවී සිටින HPV වයිරසට එරෙහි කාන්තාවගේ ප්‍රතිශක්තිය අඩුවූ විට,  එම වයිරසට ගැබ්ගෙල සෛලවල ජාන විකෘතිතා ඇතිකළ හැකිය. මෙම ජාන විකෘතිතා සහිත ගැබ්ගෙල සෛල කාලයේ ඇවෑමෙන්, පෙර පිළිකා තත්වයට පරිවර්තනය වේ. ගැබ්ගෙල පෙර පිළිකාව, වෛද්‍යවරු Cervical Intraepithelial Neoplasia – CIN ලෙස හදුන්වයි. පෙර පිළිකාව කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඇති නොකරයි. එය හඳුනාගත හැක්කේ ගැබ්ගෙල පරීක්ෂාවකින් පමණි. පූර්ව පිළිකාවට ප්‍රතිකාර නොකළහොත්, එය වසර 10 කින් පමණ පිළිකාවක් බවට පත්වේ.

ගැබ්ගෙල සමෙහි (අපිච්ඡ්දයේ) ඇති පෙර පිළිකා සෛල පාදස්ථ පටලය (Basement Membrane) ලෙස හඳුන්වන තද පටලයකින්, ගැබ්ගෙල ඇතුලත පටක වලින් වෙන් වී ඇති බැවින්, පූර්ව පිළිකාව (අනෙකුත් අවයව වලට) පැතිර නොයයි(රූපය 2.2). නමුත් පිළිකා සෛල පාදස්ථ පටලය පසාරු කරගෙන වර්ධනය වීමට සමත් වූ විට, එය පිළිකාවක් ලෙස හඳුන්වනු ලබයි. නොබෝ කලකින් මෙම පිළිකාව වේගයෙන් වර්ධනය වී යෝනි මාර්ගය, ගර්භාෂය, මුත්‍රාශය හෝ ගුද මාර්ගය වැනි අසල ඇති අවයව ආක්‍රමණය කරයි. පසුව රුධිරය හා වසා හරහා පෙනහළු, අක්මාව හෝ අස්ථි වැනි දුරස්ථ අවයව වලට පැතිර යා හැකිය.

රෝග ලක්ෂණ

පෙර පිළිකාව (Pre-cancer) පියවි ඇසට හඳුනා ගත නොහැක. එය හඳුනා ගත හැක්කේ නාරිවේද විශේෂඥයෙක් සිදුකරන විශේෂිත කොල්පොස්කොපි (Colposcopy) පරීක්ෂාවට පමණි (රූපය 2.3). ගැබ්ගෙල පිළිකා මුල් අවධියේ දී කිසිම රෝග ලක්ෂණයක් නොපෙන්විය හැක. නමුත් කල්යත්ම ගැබ්ගෙල පිළිකාව විශාලව වර්ධනය වීම නිසා ලිංගිකව එක්වීමෙන් පසු අසාමාන්‍ය ලෙස යෝනි මාර්ගයෙන් රුධිරය වහනය වීමක් හෝ ශ්‍රාවයක් පිටවීම සිදු විය හැක.

මෙම රෝග ලක්ෂණ කිසිවක් ඔබට ඇත්නම්, ඔබේ වෛද්‍යවරයා හමුවන්න. ඒවා පිළිකාවක් නොවන රෝගී තත්ත්වයක් නිසා ඇතිවිය හැකි නමුත්, එය දැන ගැනීමට ඇති එකම ක්‍රමය ඔබේ වෛද්‍යවරයා හමුවීමයි.

රෝගය හඳුනා ගැනීම

සාමාන්‍යයෙන් ගැබ්ගෙල පිළිකා හඳුනා ගැනීමට පෙර ගැබ්ගෙල පරීක්ෂණයක් සිදු කරනු ලැබයි. ගැබ්ගෙල පරීක්ෂාවේ ප්‍රධාන අරමුණ වන්නේ, අඛණ්ඩ, අධි අවදානම් සහිත HPV ආසාදනයක් හෝ එහි ප්‍රතිඵලය වන පෙර පිළිකාවක් ඇති කාන්තාවන් හඳුනා ගැනීමයි. මෙම ඉතා නිවැරදි පරීක්ෂණය මගින් ගැබ්ගෙල HPV ආසාදනයක් හඳුනාගත නොහැකි වන්නේ ඉතාමත් කලාතුරකිනි. හඳුනාගැනීමෙන් පසුව, පූර්ව පිළිකාවට සාර්ථකව ප්‍රතිකාර කළ හැකිය.

ඉහත පරීක්ෂණයෙන් අසාමාන්‍ය තත්ත්වයක් නිරීක්ෂණය වන කාන්තාවන්ට කොල්පොස්කොපි ලෙස හඳුන්වන ගැබ්ගෙල පිළිබඳ සම්පූර්ණ පරීක්ෂාවක් කර ගැනීමට උපදෙස් දෙනු ලැබේ. ඒත් සමගම පෙර පිළිකා තත්වයක් හෝ පිළිකාවක් ඇති බව තහවුරු කරගැනීම සඳහා ගැබ්ගෙල පටක සාම්පල (Biopsy) පරීක්‍ෂණයක් ද සිදු කළ හැකිය. පටක සාම්පල පරීක්‍ෂණයක් මගින් තහවුරු කළ පසු, පිළිකාවේ ප්‍රමාණය සහ පැතිරීම තක්සේරු කිරීම සඳහා රුධිර පරීක්ෂණ සහ ස්කෑන් (CT/ MRI/ PET) වැනි අතිරේක පරීක්ෂණ භාවිතා කළ හැකිය.

ප්‍රතිකාර

ගැබ්ගෙල පිළිකාවක් මුල් අවධියේදී හඳුනාගත් විට, එයට නිසි ප්‍රතිකාර කර ජීවිතය බේරා ගනිමින් නැවත යහපත් ජීවන තත්ත්වයක් ළඟා කර ගත හැක.

ගැබ්ගෙල පිළිකාවට ප්‍රතිකාර කිරීම ආකාර කිහිපයකින් සිදු කෙරේ. එය ගැබ්ගෙල පිළිකා වර්ගය සහ එය කොතරම් දුරට පැතිරී ඇත්ද යන්න මත රඳා පවතී.

පහත සඳහන් ප්‍රතිකාර ක්‍රම ඇතුළත් විය හැකිය:

• සැත්කම්: වෛද්‍යවරුන් විසින් පිළිකාව කපා ඉවත් කරන සැත්කමක්.
  
• රසායනික චිකිත්සාව: පිළිකාව විනාශ කිරීමට හෝ පැතිරීම අඩු කිරීමට විශේෂ ඖෂධ භාවිතය. ඖෂධ, පෙති හෝ එන්නත් හරහා හෝ ඇතැම් විට දෙයාකාරයටම ලබා දිය හැක.
  
• විකිරණ චිකිත්සාව: පිළිකාව විනාශ කිරීම සඳහා අධි ශක්ති කිරණ (X-Ray වලට සමාන) භාවිත කිරීම.
  
• ප්‍රතිශක්තිකරණ චිකිත්සාව: ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය ශක්තිමත් කර පිළිකා සෛල සමඟ සටන් කිරීමට හෝ වෙනත් පිළිකා ප්‍රතිකාර වලින් ඇතිවන අතුරු ආබාධ පාලනය කරයි
  
• ඉලක්කගත චිකිත්සාව: පිළිකා සෛල වර්ධනය හා පැතිරීම අවහිර කිරීම සඳහා ඖෂධ භාවිතය. ඖෂධ, පෙති හෝ එන්නත් හරහා ලබා දිය හැක. ප්‍රතිකාර ලබා දීමට ප්‍රථම ඔබේ පිළිකා වර්ගයට මෙම ප්‍රතිකාරය සුදුසු දැයි පරීක්ෂා කරනු ලබයි.

අවදානම් සාධක

සාමාන්‍යයෙන් HPV යනු ලිංගික සංසර්ගයකදී එක් පුද්ගලයෙකුගෙන් තවත් පුද්ගලයෙකුට සම්ප්‍රේෂණය වන පොදු වෛරසයකි. HPV වර්ග රාශියක් ඇති අතර සමහර HPV වර්ග ඔබේ ගැබ්ගෙලෙහි වෙනස්කම් ඇති කළ හැකි අතර ඒවා කාලයත් සමඟ ගැබ්ගෙල පිළිකා දක්වා වර්ධනය විය හැකි අතර, අනෙක් වර්ග ලිංගික හෝ සමේ ඉන්නන් ඇති කළ හැකිය.

HPV වයිරසය කොතරම් සුලභද යත් බොහෝ දෙනෙකුට එය ඔවුන්ගේ ජීවිතයේ යම් අවස්ථාවක දී වැළඳී තිබිය හැක. HPV සාමාන්‍යයෙන් කිසිදු රෝග ලක්ෂණයක් ඇති නොකරයි, එබැවින් ඔබට එය ඇති බව ඔබට පැවසිය නොහැක. බොහෝ දෙනෙකුට, HPV ස්වභාවයෙන්ම පහව යනු ඇත. එසේ නොවුවහොත්, කාලයත් සමඟ එය ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇති කළ හැකිය.

ගැබ්ගෙල පිළිකා අවදානම වැඩි කළ හැකි වෙනත් සාධක:

• වෛරස සමඟ සටන් කිරීමට නොහැකි වන ලෙස ශරීරයේ ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතියේ ගැටලු තිබීම.
• දුම්පානය

ගැබ්ගෙල පිළිකා වළක්වා ගන්නේ කෙසේද?

පහත සඳහන් කර ඇති වළක්වා ගැනීමේ පියවර අනුගමනය කිරීමෙන් කාන්තාවන්ට ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇතිවීමේ අවදානම සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කර ගත හැකිය.

1. HPV එන්නත ලබා ගැනීම:

ගැබ්ගෙල පිළිකා වැළැක්වීම සඳහා HPV එන්නත ඉතා සාර්ථක වේ. ගැහැණු සහ පිරිමි ළමයින් යන දෙපිරිසටම, ලිංගිකව ක්‍රියාකාරී වීමට පෙර එය නිර්දේශ කෙරේ.

• ඕස්ට්‍රේලියාවේ ඇති ගාර්ඩසිල් 9 එන්නත, ගැබ්ගෙල පිළිකා වලින් 90% ක් පමණ ඇති කරන HPV වර්ග හතකට එරෙහිව ආරක්ෂාව සපයයි.
• අනෙකුත් එන්නත් මගින් ගැබ්ගෙල පිළිකා වලින් 70% ක් පමණ ඇති කරන වඩාත් සුලභ HPV වර්ග දෙකෙන් ආරක්ෂාව සපයයි වේ.

2. ගැබ්ගෙල පරීක්ෂා කිරීමේ පරීක්ෂණ:

ගැබ්ගෙලෙහි පිළිකා ඇතිවීමට හේතු විය හැකි අසාමාන්‍යතා හඳුනා ගැනීම සඳහා ගැබ්ගෙල පරීක්ෂණ ඉතා වැදගත් වේ. පූර්ව පිළිකා තත්ත්වයකට හෝ ගැබ්ගෙල පිළිකා බවට පත්විය හැකි වෙනස්කම් හඳුනා ගැනීමට පිළිවෙලින් පරීක්ෂණ දෙකක් උපකාරී වේ (රූපය 2.4).

• CST පරීක්ෂණය මගින් HPV තිබේද යන්න පරීක්ෂා කරයි. අනතුරුව, මෙලෙස හඳුනාගත් HPV මගින් සෛල ව්‍යුහයේ වෙනස්කම් ඇති වී ද යන්න පැප් පරීක්ෂණයකින් සොයා බලයි. එබැවින්, HPV පරීක්ෂණය (ඉතා නිවැරදි PCR පරීක්ෂණයකි) ගැබ්ගෙල පිළිකා වැළැක්වීම සඳහා බෙහෙවින් ඵලදායී වේ, මන්ද එයට රෝගයේ මූල හේතුව හඳුනාගත හැකි වීමයි. මෙම සාම්පල සායනික පරීක්ෂකයෙකු විසින් හෝ කාන්තාව විසින්ම ලබා ගත හැක.

මෙම පරීක්ෂණ සෑම වසර පහකට වරක්, ගැබ්ගෙලක් ඇති සහ ලිංගිකව ක්‍රියාකාරී වූ වයස අවුරුදු 25 ත් 74 ත් අතර අය සඳහා නිර්දේශ කරයි.

• පැප් පරීක්ෂණය (පැප් ස්මියර්) මගින් ගැබ්ගෙලෙහි පූර්ව පිළිකා සෛල වෙනස්කම් සොයා බලනු ලබන අතර, ඒවාට නිසි ලෙස ප්‍රතිකාර නොකළහොත් ගැබ්ගෙල පිළිකාවක් බවට පත්විය හැකිය. මෙම සාම්පල වෛද්‍යවරයෙකු විසින් එකතු කර පරීක්ෂා කළ යුතුය.

3. ආරක්ෂිත ලිංගික හැසිරීම:

• ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් අඩු වයසේ දීම ආරම්භ වීම ගැබ්ගෙල පිළිකාව ඇති වීමේ අවදානම වැඩිකරයි.
• ලිංගික සහකරුවන් සංඛ්‍යාව සීමා කිරීමෙන් HPV සඳහා නිරාවරණය වීමේ අවදානම අඩු කළ හැකිය.
• ලිංගික සංසර්ගයේ දී කොන්ඩම් භාවිතා කිරීමෙන් HPV ආසාදනය සහ අනෙකුත් ලිංගිකව සම්ප්‍රේෂණය වන ආසාදන අවදානම අඩු කළ හැකිය.

4. දුම්පානයෙන් වැළකීම:

දුම්පානය ප්‍රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය දුර්වල කරන අතර ගැබ්ගෙල පිළිකා අවදානම වැඩි කරයි. දුම්පානය නතර කිරීම, ගැබ්ගෙල පිළිකා අවදානම අඩු කිරීමේ මූලික පියවරකි.

5. අනෙකුත් ජීවන රටාවේ හැඩගස්වා ගැනීම්:

සෞඛ්‍ය සම්පන්න ආහාර වේලක්, නිතිපතා ව්‍යායාම කිරීම සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න බරක් පවත්වා ගැනීම සමස්ත සෞඛ්‍යයට දායක විය හැකි අතර ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇතුළු විවිධ පිළිකා ඇතිවීමේ අවදානම අඩු කළ හැකිය (සමහර විට එය ඔබේ ශරීරයට ස්වයංවම HPV වලට එරෙහිව සටන් කිරීම පහසු කරයි).

සාරාංශය

ඇතැම් වර්ගවල මානව පැපිලෝමා වයිරසය (HPV) නිසා ඇතිවන දිගු කාලීන ගැබ්ගෙල ආසාදන ගැබ්ගෙල පිළිකා සඳහා ප්‍රධාන හේතුවයි. HPV වයිරසට එරෙහි කාන්තාවගේ ප්‍රතිශක්තිය අඩුවූ විට, එම වයිරසට ගැබ්ගෙල සෛලවල ජාන විකෘතිතා ඇතිකළ හැකිය. මෙම ජාන විකෘතිතා සහිත ගැබ්ගෙල සෛල කාලයේ ඇවෑමෙන්, පෙර පිළිකා තත්වයට පරිවර්තනය වේ. පෙර පිළිකාව ඉතා සාර්ථකව සුව කළහැකි අතර එයට නිසි ලෙස ප්‍රතිකාර නොකළහොත් අවසානයේ එය පිළිකාවක් බවට පත්වේ. පෙර පිළිකාවේ විකෘතිවූ සෛල ගැබ්ගෙල සමෙහි (අපිච්ඡදයේ) ඇති පාදස්ථ පටලය එළියෙන් ඇති විට එය පෙර පිළිකාවක් ලෙස හදුන්වයි. නමුත් පිළිකා සෛල පාදස්ථ පටලය පසාරු කරගෙන වර්ධනය වීමට සමත් වූ විට, එය පිළිකාවක් ලෙස හදුන්වයි. 

පැප් පරීක්ෂණ සහ HPV පරීක්ෂණ හරහා කල්තියා හඳුනා ගැනීම, මෙන්ම HPV එන්නත් කිරීම මෙය වැළැක්වීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඕස්ට්‍රේලියාව, 2035 වන විට ගැබ්ගෙල පිළිකා තුරන් කිරීමට සැලසුම් කරන්නේ ඉහත සාර්ථක පියවර දැඩි ලෙස පිළිපැදීමෙනි. ගැබ්ගෙල ඇති ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇතිවීමේ අවදානමක් ඇත. තම ගැබ්ගෙලහි HPV නොමැති කාන්තාවන්ට ගැබ්ගෙල පිළිකා ඇති නොවේ. කාන්තාවන් 10 දෙනෙකුගෙන් 9 දෙනෙකුගේ ගැබ්ගෙලහි HPV නොපවතී. නමුත් මෙය දැන ගැනීමට ඇති එකම ක්‍රමය HPV පරීක්ෂාවයි . ගැබ්ගෙල පරීක්ෂාව ඉතා වැදගත් වන්නේ එබැවිනි.

කළ යුතු දේ

• වයස අවුරුදු 11-12 පමණ වන තරුණ ගැහැණු ළමයින්ට (සහ පිරිමි ළමයින්ට) HPV එන්නත ලබා දීම.
• ගැබ්ගෙල පරීක්ෂාව (CST) සෑම අවුරුදු 5 කට වරක්වත් සිදුකර ගැනීම.
• ආරක්ෂිත ලිංගික හැසිරීම්වලට යොමු වීම.
• ගැබ්ගෙල පිළිකා යාන්ත්‍රනය හා වැලකීම  පිලිබඳ අවබෝධ කර ගැනීම.

නොකළ යුතු දේ

• ගැබ්ගෙල පරීක්ෂාවේ වැදගත්කම නොසලකා හැරීම.
• යෝනි මාර්ගයේ අසාමාන්‍ය රුධිර වහනයන් නොසලකා හැරීම.
• දුම් පානය කිරීම.

HPV ඇතිකරන වෙනත් පිළිකා වර්ග

මානව පැපිලෝමා වයිරසය (HPV) පිළිකා වර්ග 6 කට දායක වේ:

• ගැබ්ගෙල පිළිකා – 99%
• ගුද පිළිකා – 90%
• යෝනි පිළිකා – 78%
• යෝනි මාර්ගයේ පිළිකා – 25%
• ශිෂ්ණ පිළිකා – 50%
• ඕරොෆරින්ජියල් පිළිකා – 60%

HPV පිළිකා වළක්වා ගන්නේ කෙසේද?

ඉහත පිළිකා හය, ශරීරයේ වර්ධනයවී ඇති ස්ථානය අනුව රෝග ලක්ෂණ, රෝග විනිශ්චය සහ ප්‍රතිකාර ක්‍රම වෙනස් වේ. කෙසේ වෙතත්, ඉහත පිළිකා වර්ග හයම වළක්වා ගැනීමේ මූලධර්ම ගැබ්ගෙල පිළිකාවට සමාන වේ. එකම වෙනස වන්නේ ගැබ්ගෙල පිළිකා සඳහා සම්මත පරීක්ෂණ වැඩසටහනක් තිබීමයි.